معروف ترین دودمه های محرم+صوت

زمانی که در مورد عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه السلام صحبت میکنیم ناخداگاه زمزمه ی بسیاری از نوحه ها در ذهن ما به گوش میرسد از نوای زینب زینب موذن‌ زاده اردبیلی گرفته تا نوای باز این چه شورش استِ محتشم کاشانی و حتی یا حسین غریب مادر سید جواد ذاکر نوحه هایی که مسیر خود را در میان نهر سرخ عاشورا پیدا کرده اند و در تمامی خاطرات و کتیبه های محرم ما جای گرفته اند.اما در این میان دودمه ها جایگاه ویژه ای دارند و در کنار تمام لوازم عزاداری میتوان دودمه ها را بخشی از تار و پود سنت های عزاداری در نظر گرفت.

تاریخچه دودمه

اگر کمی راجع به دودمه تحقیق کنیم متوجه خواهیم شد که دودمه خوانی یکی از سبک های عزداری سنتی حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام می باشد که از دیرباز در مجالس ما جای داشته و حتی با گذشت زمان و پیدایش سبک های جدید سینه زنی و عزاداری هنوز هم طرفداران خود را دارد و در بسیاری از هیات ها اجرا میشود.دودمه هایی که قطعا بسیاری از آن را ما شنیده ایم و حتی با اینکه نمیدانیم شاعر آن کیست بارها آن را خوانده ایم مانند دودمه ای اهل حرم میر و علمدار نیامد سقای حسین سید و سالار نیامد

دودمه چیست و چگونه خوانده میشود

«دو دمه» شعري است دو بندي که بعد از واحد سنگين و قبل از اجرای شور و حتی در حرکت دسته جات سينه زني در مراسمات عزاداری استفاده زيادي دارد دودمه در واقع نوحه هایی است که سينه زن ها بسيار سريع آن را ياد گرفته و فوراً ان را تکرار و به سینه هایشان مي­زند. البته برخی دودمه ها آنقدر معروف و رایج هستند که نیازی به حفظ کردن ندارند.شيوه خواندن دودمه به اين شکل است که ابتدا سينه زن ها به دو گروه مجزا تقسيم میشوند دسته اول، بند اول را مي­خواند و بر سینه میزنند و دسته دوم و ذکر حسین(ع) را میگویند و یا سکوت میکنند و سپس دسته دوم بند دوم را خوانده و به سينه ميزنند.

خصوصيات ذكر دودمه

ضرب: ضرب ذكر دودمه همان ضرب سينه زني است كه پس از چند بار تكرار كردن، کم کم تند شده و به شور تبديل مي­شود.

حالت مستمع هنگام دودمه خوانی :هر گروه هنگام خواندن دور هم حلقه میزنند و یک بند از شعر دودمه را خوانده و در پایان ذکر حسین علیه السلام را بلند میگویند در این هنگام گروه دیگر ساکت بوده و با دست به سر میزنند و در برخی هیات به آرامی ذکر حسین(ع) را میگویند.

اشعار: اشعارهربند ذكر دو دمه مانند نوحه معمولاً داراي طول مصرع هاي كوتاه و بلند است، و گاهي نيز از قالب شعر مستزاد استفاده مي شود كه در آن يك مصراع است كه چند كلمه به آن اضافه مي شود.مانند؛
اي اهل حرم مير و علمدار نيامد   علمدار نيامد     سقاي حسين سيد و سالار نيامد     علمدار نيامد
حال که با دودمه بیشتر آشنا شدیم معروف ترین دودمه های دهه اول محرم را با هم بررسی میکنیم.

دودمه شب اول محرم

شب اول محرم متعلق به حضرت مسلم بن عقیل علیه السلام است و شاید بتوان دودمه زیر را معروف ترین دودمه های شب اول محرم دانست:

شد وصیت نامه ی من ای عزیز مصطفی، یا حسین کوفه میا
آن قدر گفتم حسین تا کوفه شد کرب و بلا، یا حسین کوفه میا

بشنو از باد صبا پیغام خونبار مرا ، یا حسین(ع) کوفه میا
بر سر دارالعماره شد سرم از تن جدا ، یا حسین(ع) کوفه میا

یا حسین کوفه شده بر مسلمت کرب وبلا، یا حسین کوفه میا
جان زهرا بر سه ساله دخترت رحمی نما، یا حسین کوفه میا

یکی از دودمه های بروزتر این دوران دودمه هایی است که حاج محمود کریمی در محرم الحرام سال 1396 اجرا کرد و به دلیل منسجم بودن و هم جنس بودن این دودمه ها در پایان دودمه های هر شب محرم از این دودمه ها همراه با صوت نیز یاد میکنیم چرا که جای دودمه هایی هم قافیه و هم وزن برای تمامی شب های دهه اول محرم در این مقاله خالی نباشد.

قسم به اشک دیده ی فاطمه ندارم از دشمن دین واهمه
جانم فدای زاده حیدرالله اکبر الله اکبر

دودمه شب دوم محرم

شب دوم محرم تحت عنوان ورود کاروان امام حسین علیه السلام به کربلا نام گزاری شده است در ادامه دودمه های شب دوم محرم را بررسی میکنیم:

از سماء آید ندا با ناله ی واغربتا ، کربلایی شد حسین(ع)
زینبش گوید مزن خیمه دراین دشت بلا، کربلایی شد حسین(ع)

خواهرت زینب کجا و خاک صحرا یا حسین  — کربلا منزل مکن
جان من برلب رسیده ، جان زهرا یا حسین  – کربلا منزل مکن

سینه مالامال داغ و دل به غم شد مبتلا ، الامان از کربلا
می دهد بوی جدایی خاک این دشت بلا ، الامان از کربلا

میرسد از عرش صدای خدا اهلا و سهلا پسر مصطفی
ای خون بهایت حضرت داور الله اکبر الله اکبر

دودمه شب سوم محرم

شب سوم محرم الحرام متعلق است به حضرت رقیه بنت الحسین سلام الله علیها که به معرفی دودمه های این شب می پردازیم.

در کنار این طبق ، می میرد امشب دخترت، من به قربان سرت
بسکه سیلی خورده ام ، هستم شبیه  مادرت، من به قربان سرت

عمه بابا آمده برخیز تا کاری کنیم ، آبروداری کنیم
با لباس پاره باید میهمانداری کنیم ، آبروداری کنیم

گوشه ویرانه را عرش معلا می کنم، تا بیایی ای پدر
بوسه ای می گیرم و جان بر تو اهدا می کنم، تا بیایی ای پدر

عمه بیا گمشده پیدا شده کنج خرابه شب یلدا شده
آمده بابا از پی دختر الله اکبر الله اکبر

دودمه شب چهارم محرم

شب چهارم محرم الحرام با نام حربن یزید ریاحی و طفلان حضرت زینب سلام الله علیها به صورت مشترک نام گزاری شده است، در ادامه دودمه های شب چهارم محرم را بررسی میکنیم

کودکانم نذر چشمان علی اصغرت(ع) ، ای فدایت خواهرت
رد مکن این هدیه ام را جان زهرا(س) مادرت ، ای فدایت خواهرت

جان زهرا(س) مادرت بنما قبول از من اخا ، این دو قربان مرا
ای همه هستی زینب(س) بهر اصغر(ع) کن فدا ، این دو قربان مرا

من گنه کارم  ولی کردی نگاهم  یا حسین، روسیاهم یا حسین
راه تو بستم ولی دادی پناهم  یا حسین، روسیاهم یا حسین

زینب و دختر شاه دینم نائبه ی امیر مومنینم
اذن جهادم بده برادر الله اکبر الله اکبر

دودمه شب پنجم محرم

شب پنجم محرم را با نام مبارک عبدالله بن الحسن علیه السلام متبرک شده است و در زیر به بررسی دودمه های این شب می پردازیم

عبداللهم و تشنه ی دیدار تو هستم ، عمو یار تو هستم
با دست بریده عزادار تو هستم ، عمو یار تو هستم

دستهایم را سپر کردم برای حنجرت ، من بقربان سرت
دست من افتاد ، افتادم به یاد مادرت ، من بقربان سرت

عبداللهم حسین آبرویم جدا نمیشم من از عمویم
منم به پایش شهید آخر الله اکیر الله اکبر

 

دودمه شب ششم محرم

شب ششم محرم متعلق است به حضرت قاسم بن الحسن علیه السلام که دودمه های معروف این شب را در ادامه آورده ایم:

عمـو  بـرجان قـاسـم کن عنـایت، به قربان وفایت
شکسته استخوان گشتم فدایت، به قربان وفایت

داماد حسین یا که گل یاسمنی تو، عزیز حسنی تو
از چیست عزیزم که مشبک بدنی تو، عزیز حسنی تو

امام عاشقان عمو جان تویی قاسم تو مور و سلیمان تویی
من مجتبایم در دل لشکر الله اکبر الله اکبر

دودمه شب هفتم محرم

شب هفتم محرم است و شب حضرت علی اصغر علیه السلام در زیر نگاهی با دودمه های شب هفتم محرم می اندازیم

به خیمه قحط آب است، همه دلها کباب است، علی اصغر(ع) به دامان رباب است
عطش بالا گرفته، همه دلها گرفته، که لبها تشنه ی یک جرعه آب است

امشب حرم آلِ علی آب ندارد، عمو جرعه آبی
طفلان حسین بن علی خواب ندارند، عمو جرعه آبی

سـه شـعـبه تیـر دشمن تـا رهـا شد، سر اصغر جدا شد
مـیـان خـیـمـه هـا غـوغـا بـه پــا شد، سر اصغر جدا شد

طفل چون نامش علی شد اصغرش هم اکبر است،در شجاعت حیدر است
گرچه باشد شیرخواره شیر مرد لشگر است، در شجاعت حیدر است

ای تمام بود و هستم بر روی دستم بخواب، وای بر حال رباب
آرزو دارم ببینی ای علی جان خواب آب، وای بر حال رباب

ای سند غربت آل علی آیینه ی جاه و جلال علی
باب الحوائج علی اصغر الله اکبر الله اکبر

دودمه شب هشتم محرم

شب هشتم محرم و شب حضرت علی اکبر علیه السلام، دودمه های این شب را با هم زمزمه میکنیم

جوانان بنی هاشم بیایید، علی را بر در خیمه رسانید
خدا داند که من طاقت ندارم، علی را بر در خیمه رسانم

ای پراکنده شده پیکر تو دور و برم، ای علیِ اکبرم
اربا اربا شده از داغ تو بابا جگرم، ای علیِ اکبرم

از حرم زینب بیا اکبر به میدان میرود از تنم جان میرود
نور چشمانم علی با کام عطشان میرود از تنم جان میرود

لعل لـب  بگـشا بـگو الله اکبر اکـبرم،ای اذان گوی حرم
کم بکش پا برزمین پیش دو چشمان ترم،ای اذان گوی حرم

باش شاهد ای خدا اکبـر به میدان می رود، بهر قربان می رود
نور چشمان حسین با کام عطشان می رود، بهر قربان می رود

اکبر رود‌ای اهل حرم جانب میدان، کفن کرده به گردن
گیرید به بالای سر او همه قرآن، کفن کرده به گردن

علی خود ذوالفقار است بهر حرم مایه افتخار است
شاه جوانان شیر دلاور الله اکبر الله اکبر

دودمه شب تاسوعا

هر قدر به شب های پایانی دهه اول محرم نزدیک میشویم به دودمه های مشهور تری برخورد میکنیم شاید حتی معروف ترین دودمه محرم الحرام را میتوان دودمه ی ای اهل حرم میر و علمدار نیامد، علمدار نیامد/سقای حسین(س) سید و سالار نیامد ، علمدار نیامد دانست که کمتر کسی است که آن را نشنیده باشد، شاعر این کار میرزا عبدالله خداداد متخلص به دیوانه است که در اوایل دهه ۴۰ در تهران این شعر را سروه است، جالب است بدانید اصل این بیت ای اهل حرم میر و علمدار نیامد، علمدار نیامد/سقای حرم سید و سالار نیامد، علمدار نیامد است که به مروز زمان واژه حرم به حسین(ع) تغییر کرده است.

 

حال در ادامه به بررسی مابقی دودمه های شب تاسوعا می پردازیم:

از عمود آهـنین عباس (ع) شد نقش زمین، وای بر ام البنین(س)
می زند بر سر از این ماتم امیراالمومنین(ع)، وای بر ام البنین(س)

سقای دشت کربلا اباالفضل دستش شده از تن جدا ابالفضل
ای یل حیدر ساقی لشکر الله اکبر الله اکبر

دودمه شب عاشورا

رسیدیم به شب عاشورا و دودمه های حزن انگیزش شعرهایی که هنوز بر قلب ما ترک می افکند و اشک از چشمانمان جاری میکند شاید معروفترین دودمه شب عاشورا دودمه ی امشبی را شه دین در حرمش مهمان است مکن ای صبح طلوع، مکن ای صبح طلوع/عصر فردا بدنش زیر سم اسبان است، مکن ای صبح طلوع، مکن ای صبح طلوع از محمود بهجت فومنی پدر آیت‌الله محمدتقی بهجت از مراجع تقلید باشد.

شاه گفتا کربلا امروز میدان من است ، عید قربان من است
مادرم زهرا(س) در این گودال مهمان من است ، عید قربان من است

امشبی را شه دین در بغلم مهمان است مکن ای صبح طلوع
روی لب هاش هنوز آیه ای از قرآن است مکن ای صبح طلوع

امشب نگاه کودکان به ماه است عباس پاسدار خیمه گاه است
گرم نماز است سبط پیمبر الله اکبر الله اکبر

 

دودمه شب شام غریبان

به اخرین قسمت از معرفی دودمه های معروف شب های محرم رسیدیم و با دودمه های شام غریبان همراه شما هستیم:

شمع دل می سوزد و شام غریبان امشب است، موپریشان زینب است
گم شده طفلان  و حیران در بیابان زینب است، موپریشان زینب است

امشب حرم آل عبا یار ندارد، امان از دل زینب
مردی به جز از عابد بیمار ندارد، امان از دل زینب

زینب من مدافع حرم باش مراقب چادر دخترم باش
نیفتد از سر چادر و معجر الله اکبر الله اکبر

دانلود دودمه های دهه اول محرم

برای راحتی شما عزیزان لینک دانلود دودمه های معروف محرم به صورت یکجا تقدیم شما میشود باشد که مورد قبول حضرت سیدالشهدا علیه السلام واقع شود.